«Τα συναισθήματα μας, μας οδηγούν στο να αντιμετωπίζουμε δύσκολες καταστάσεις που είναι πολύ σημαντικές για να τις αφήσουμε στο έλεος της λογικής.»
Η λέξη συναίσθημα- (στα αγγλικά emotion, με λατινική ρίζα τη λέξη ēmoveō που σημαίνει κινώ)- εμπεριέχει την κίνηση. Τα συναισθήματα λοιπόν οδηγούν σε πράξεις, σε ενέργειες. Ή τουλάχιστον αυτό θα ήταν αναγκαίο να κάνουν.
Ας παρατηρήσουμε ένα παιδί που χαίρεται ή ένα σκυλί που φοβάται! Κάθε συναίσθημα τους αποτυπώνεται σε μια έκφραση, μια ενέργεια. Μόνο στον καθώς πρέπει- «πολιτισμένο» ενήλικα της σημερινής εποχής παρατηρούμε πολλές φορές να μην υπάρχει σύνδεση συναισθήματος και δράσης, γιατί δεν πρέπει, δεν είναι σωστό, δεν, δεν…
Όπως περιέγραψε ο Φρόυντ στο βιβλίο του Ο Πολιτισμός πηγή Δυστυχίας:
«Η κοινωνία υποχρεώθηκε να επιβάλει από τα έξω κανόνες με στόχο να καθυποτάξει την πλημμυρίδα της συναισθηματικής περίσσειας που ξεχειλίζει τόσο αβίαστα από μέσα».
Κι όμως, τα συναισθήματα προκαλούν την παραγωγή ενέργειας και αυτό εξηγείται και βιολογικά. Για παράδειγμα όταν νιώθουμε θυμό, οι παλμοί της καρδιάς ανεβαίνουν, παρατηρείται έντονη έκκριση αδρεναλίνης, η αιμάτωση των άκρων αυξάνεται και όλα οδηγούν σε έντονη ενέργεια και ετοιμότητα για επίθεση. Στον αντίποδα αυτού του συναισθήματος, όταν νιώθουμε αγάπη, διεγείρεται το παρασυμπαθητικό σύστημα, εκκρίνονται ορμόνες όπως η ωκυτοκίνη και προκαλείται μια κατάσταση ηρεμίας και ικανοποίησης που διευκολύνουν την συνεργασία και σύναψη σχέσεων.
Η ενέργεια που παραγεται μεσω των συναισθημάτων κάπως πρέπει να μεταφερθεί, να εκφραστεί. Αν δεν εξωτερικεύσουμε τα συναισθήματα μας, η ενέργεια αυτή εγκλωβίζεται στο σώμα μας με αποτέλεσμα να ψάξει άλλους τρόπους έκφρασης!
Ανέκαθεν τα συναισθήματα προσέφεραν ετοιμότητα για δράση στο ανθρώπινο είδος. Εν αρχή χρησιμοποιήθηκαν ως στοιχείο επιβίωσης. Ο φόβος, υπήρχε για μεγάλο χρονικό διάστημα αφού ο προϊστορικός άνθρωπος αντιμετώπιζε με αυτόματες αντιδράσεις καθετί που τον τρόμαζε, καθετί άγνωστο. Τέτοιου είδους αντιδράσεις και συναισθήματα, με το πέρασμα των χρόνων εγχαράχθηκαν βαθιά στο νευρικό μας σύστημα. Και αυτό γιατί για πολύ μεγάλη χρονική περίοδο, απ αυτά εξαρτιόνταν άμεσα η ζωή ή ο θάνατος.
Παρότι από τότε μπήκαν κανόνες και κοινωνικά όρια, όπως πολύ εύστοχα περιγράφει ο Φρόυντ, ώστε να περιορίσουν και να καλουπώσουν τα «ανεξέλεγκτα» συναισθήματα, σε πολλές περιπτώσεις υπερτερούν. Άλλοτε με θετικό πρόσημο άλλοτε με αρνητικό. Όλοι έχουμε ακούσει την ιστορία κυνηγού που πυροβόλησε το κρυμμένο πίσω από τους θάμνους παιδί του, επειδή θεώρησε ότι ήταν αρκούδα που απειλούσε τη ζωή του. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ο φόβος κυριάρχησε, προσπερνώντας κάθε λογική σκέψη.
Πόσες φορές η λογική, μας αποτρέπει από το να κάνουμε κάτι «παράλογο» ενώ το συναίσθημα το βρίσκει σαν την μόνη επιλογή; Για παράδειγμα, αν έπιανε φωτιά το σπίτι μας και μέσα ξέραμε ότι είναι το 4χρονο παιδί μας. Τι θα κάναμε; Το πιο πιθανόν είναι να μπαίναμε και εμείς στο φλεγόμενο σπίτι ώστε να σώσουμε το μικρό παιδί. Αν το είχαμε σκεφτεί λογικά, θα φάνταζε παράλογο, αλλά εδώ το συναίσθημα υπερτερεί της λογικής.
Τα συναισθήματα παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής. Όλοι έχουμε περάσει στιγμές που την ώρα μιας κρίσιμης απόφασης το τι νιώθουμε μετράει ακριβώς το ίδιο, ίσως και περισσότερο με το τι σκεφτόμαστε.
Και είναι λογικό, η λογική, να μην εκλογικεύει τα πάντα!
Τα συναισθήματα παίζουν ρόλο στη λογική σκέψη, αφού η λογική και το συναίσθημα είναι αλληλένδετα, αλληλοτροφοδοτούνται. Συνεργάζονται και συνήθως βρίσκονται σε ισορροπία αφού το συναίσθημα εξελίσσει το νου και η λογική θέτει όρια στην επιρροή των συναισθημάτων. Η συναισθηματική ικανότητα (συναισθηματική νοημοσύνη) καθοδηγεί τις αποφάσεις μας επιτρέποντας ή παρεμποδίζοντας την σκέψη. Και ομοίως η λογική νοημοσύνη αναλαμβάνει να εκτελέσει ή όχι συναισθήματα. Το πώς πορευόμαστε στη ζωή, οι επιλογές και οι αποφάσεις που παίρνουμε καθορίζονται και από τα δύο είδη νοημοσύνης.
Σίγουρα έχουν έρθει στιγμές που απ όλων μας το μυαλό έχει περάσει η έκφραση «Μακάρι να μην ένιωθα ποτέ τίποτα, αν είναι να βιώνω τώρα τόσο πόνο».
Κι όμως, ας αναλογιστούμε πως θα ήταν μια ζωή αποκομμένη από το συναίσθημα.
Μια ζωή καλουπωμένη στα πλαίσια της λογικής.
Θα την επιθυμούσαμε; Όλοι ξέρουμε την απάντηση…
Στόχος μας λοιπόν είναι να μπορέσουμε να βρούμε την ισορροπία εκείνη που επιτρέπει στη λογική και το συναίσθημα να λειτουργούν εναρμονισμένα προστατεύοντας μας και ταυτόχρονα επιτρέποντας μας να βιώσουμε στιγμές που θα μας διδάξουν, θα μας εξελίξουν και θα μας παν ένα βήμα παρακάτω!
Ώρα καλή!
Κατερίνα Πρωτογεράκη
Χημικός | NLP Wellbeing Coach
Φαρμακευτική και Βιολογική Χημεία MSc
